Interieurspecialist Rosan Scheres over Pieter Teylers Huis

Afgelopen maand is de nieuwste vleugel van Teylers Museum in Haarlem geopend: Pieter Teylers Huis. Rosan Scheres van studio History by Design was als kleuronderzoeker en interieurontwerper nauw betrokken bij het nieuwe pronkstuk van het museum. ‘Ik kwam in sommige kamers 25 historische verflagen tegen.’

 Pieter Teylers Huis is het 18^de-eeuwse woonhuis van de founding father van het museum. De ruimtes behoren tot de best bewaarde historische interieurs uit de 18^de eeuw en zijn na een langdurige restauratie eindelijk te bezoeken.

Pieter Teyler was een invloedrijke Haarlemse ondernemer uit de 18^de-eeuw. Hij liet zijn vermogen en huis na aan een stichting met als doel het leven van de mensen uit die tijd te verbeteren. Uiteindelijk is daaruit in 1784 het oudste museum van Nederland ontstaan: Teylers Museum.

De restauratie van Pieter Teylers Huis begon in 2013. Het bestaat uit vier aan elkaar gebouwde huizen waarvan de begane grond voor alle museumbezoekers toegankelijk is. De begane grond is teruggebracht naar de periode van het neoclassicisme: de periode dat het museum geopend werd. De eerste verdieping is vanaf 1 maart te bezoeken tijdens een rondleiding en daar is in de inrichting rekening gehouden met de periode dat Teyler zelf in het gebouw woonde, van 1740 tot 1778.

Rosan Scheres was als interieuronderzoeker en -ontwerper nauw betrokken bij de restauratie van Pieter Teylers Huis.

Hoe ben jij betrokken geraakt bij het kleuronderzoek van Pieter Teylers Huis?
‘In 2018 ben ik begonnen met het kleurhistorisch onderzoek in Pieter Teylers Huis. Dat was mijn eerste kennismaking met het huis en een fascinerende zoektocht naar de verschillende kleurstellingen en decoratieschema’s die het in de loop van de tijd heeft gehad.
Bij Pieter Teylers Huis ben ik betrokken geraakt omdat ik mij gespecialiseerd heb in de combinatie van kleuronderzoek met interieurvormgeving, wat vrij uniek is in het werkveld van de monumentenzorg. Naast een onderzoek naar de decoratieve geschiedenis van het huis, was er namelijk ook behoefte aan iemand die het huis opnieuw op passende manier wist aan te kleden met wandbekledingen, gordijnen en overige stofferingen.

Het gaat natuurlijk om millimeters waar je bij zo’n onderzoek op inzoomt.
‘Absoluut. Het is een heel nauwgezet werk waar je veel geduld voor moet hebben. In sommige kamers kwam ik wel 25 oude verflagen tegen. Het duurt wel even voordat je die één voor één hebt blootgelegd.
Het huis is natuurlijk ook ruim 300 jaar oud en je moet je voorstellen dat er gemiddeld ongeveer om de 10 à 15 jaar een schilderbeurt plaatsvindt. Vaak stuit je bij een kleurhistorisch onderzoek echter op een incompleet lagenpakket, omdat er bijvoorbeeld bij schilderwerkzaamheden in het verleden flink geschuurd is. Hier was dat gelukkig bijna nergens het geval. Ik heb hier zodoende een bijzonder rijke kleurgeschiedenis terug kunnen vinden en in kaart kunnen brengen.’

Wat is jouw belangrijkste bevinding?
‘Wat ik het meest fascinerend vind is het huis an sich, als geheel, met al haar bouwfasen en sporen van vroegere decoraties. Het is een heel mooi en interessant monument met veel kamers en tijdlagen, en er is al eeuwenlang een bijzondere verbinding met het Teylers Museum. Verder vind ik het bijzonder, dat de laatste echte verbouwing van het pand heeft plaatsgevonden aan het einde van de achttiende eeuw. De huidige restauratie is eigenlijk de eerste grootscheepse ingreep in het huis sinds die tijd. Het is een heel eervolle opgave om eraan mee te mogen werken om zo’n pand als het ware een nieuw stukje geschiedenis te geven. En ook is het mooi om je te realiseren hoe zorgvuldig met zo’n monumentaal gebouw wordt omgegaan door alle betrokkenen. Het is dan ook ons cultureel erfgoed.’

De kamers zijn heel kleurrijk, kun je daar meer over vertellen?
‘Die variëteit in kleur is uit het kleurhistorischonderzoek naar voren gekomen. In zo’n huis had historisch gezien iedere kamer dan ook vaak haar eigen karakter. Als je kijkt naar de kleurgeschiedenis van dit pand in de 18^de en 19^de eeuw, dan heb je het echt haast over een kleurexplosie ten opzichte van de veilige, neutrale kleuren die wij nu gewend zijn in onze interieurs. Mensen waren in die tijd niet zo bang om met sprekende kleuren te werken en contrasten toe te passen.
Eén van de kamers is bijvoorbeeld stralend geel geschilderd, een andere felblauw, en een volgende is weer lila van kleur. Al die kleuren zijn daadwerkelijk uit het onderzoek naar voren gekomen als de 18^de-eeuwse afwerkingen. Heel vaak wordt die oorspronkelijke kleurigheid in zo’n pand in de loop der tijd ‘weg’geschilderd in vlakkere kleuren, maar hier is het allemaal weer teruggebracht.
Wat naast kleur ook veel impact maakt in de kamers en deze zo kleurrijk en divers maakt, zijn de wandbekledingen. Voor elke kamer in het huis heb ik suggesties gedaan voor wandbekledingen die aansluit bij de periode, bij de sprekende historische kleuren, en bij het verhaal dat het huis aan de bezoeker moet overbrengen. Daar is uiteindelijk een selectie aan allerlei verschillende typen behangsels voortgekomen. In sommige gevallen lieten we speciale zijdes weven naar historisch patroon en procedé om de wanden op traditionele wijze mee te bespannen. In andere gevallen is er gewerkt met kwalitatief hoogwaardige papierbehangsels, zoals het uitbundige, Indiaas geïnspireerde florale behang in de lila kamer, of het panoramische behang in de gele kamer.

Hoe bijzonder is het dat mensen het nu kunnen bezoeken?
‘Dat vind ik geweldig. Het is lang geleden dat mensen hier op deze manier binnen konden komen. Heel vroeger was de ingang van het museum via Pieter Teylers Huis, maar dat is in de loop der tijd aangepast naar de huidige entree aan het Spaarne. Vanaf dat moment is dit huis lang slechts beperkt toegankelijk geweest voor het publiek.
Nu kan de bezoeker niet alleen kennismaken met de verlichtingsidealen van Pieter Teyler en de ontstaansgeschiedenis van het oudste museum van Nederland, maar ook genieten van de talloze fraai vormgegeven aangeklede kamers en ervaren hoe men in de 18^de-eeuw omging met kleuren en patronen in het interieur.

Pieter Teylers Huis in het Teylers Museum is vanaf nu te bezoeken. Beluister ook de podcast Museum van de Verwondering, door wetenschapsjournalist Diederik Jekel en podcastmaker Dide Vonk.

Tekst: Roel Janssen / Beeld: Johan Nieuwenhuize