Residence spreekt met de Colombiaanse ontwerper Simón Ballen Botero

De Colombiaanse Simón Ballen Botero (1992) is ontwerper, onderzoeker, cultuurbehoeder en verhalenverteller in één. ‘Design is een drager van culturele kennis.’

Wanneer wist je dat je iets creatiefs wilde doen?
‘Mijn grootmoeder was schilder, pottenbakker en keramist. Zij werd sterk geïnspireerd door de pre-Columbiaanse geschiedenis. Ze bestudeerde pre-Columbiaanse kunst en schilderde Colombiaanse landschappen. Mijn moeder had een soortgelijke interesse; ze werkte vroeger met keramiek. Ik groeide dus op in een huis vol met ambachten. Het merendeel van de voorwerpen die mij omringden, waren van mijn grootmoeder of moeder, of waren op de een of andere manier gerelateerd aan ambachten en volkskunst. Mijn opvoeding heeft niet alleen mijn interesse in lokale ambachten gevoed en beïnvloed, maar ook mijn behoefte om te creëren.’

Hoe was je jeugd? 
‘Ik ben geboren en getogen in Medellín. Ik mocht pas voor het eerst buiten Colombia reizen toen ik negentien was. Dat betekende dat ik het grootste deel van mijn jeugd doorbracht met het ontdekken van mijn eigen land. Ik bracht veel tijd door in de natuur. Colombia is een land met een breed scala aan landschappen en mensen. Dus terwijl ik door het land reisde, ontmoette ik inheemse culturen en traditionele gemeenschappen. Daar leerde ik veel van.’

Uiteindelijk ging je naar Lapland. Wat verwachtte je daar te vinden? 
‘Ik ben design engineering gaan studeren, maar tijdens mijn studie realiseerde ik me dat het technische aspect te beperkend voor mij was. Mijn interesse in de designkant van het vak was sterker. Ik ging daarom op uitwisselingsjaar naar de kunst- en ontwerpfaculteit van de universiteit van Lapland in Rovaniemi in Noord-Finland. Aanvankelijk vanwege Artic Design, een programma dat gericht is op hoe de lokale omgeving en de lokale omstandigheden de creatieve praktijken beïnvloeden. Bovendien wilde ik iets heel anders beleven dan Colombia. En wat is er nu meer anders dan studeren in het noordpoolgebied?’

Je hebt ook gestudeerd in Eindhoven. Hoe ben je daar beland?
‘Ik had een docent die het altijd had over de Design Academy. Toen ik de kans kreeg om een afstudeershow te bezoeken tijdens de Dutch Design Week wist ik meteen: hier wil ik studeren. Ik heb Finland vaarwel gezegd en ging naar Eindhoven, waar ik vooral leerde over een meer mensgerichte en conceptuele ontwerpbenadering. Ik vond het zo bijzonder dat er verder gekeken werd dan de traditionele disciplines en dat er weinig creatieve beperkingen waren. Die vrijheid beviel.’

Toch ging je terug naar Colombia, waarom?
‘Voor mijn afstudeerproject Suelo Orfebre deed ik onderzoek naar de cultuur van goud in Colombia en Amerika. Ik werkte samen met een lokale gemeenschap. Ik wilde de geschiedenis van het kolonialisme niet herhalen, de hulpbronnen en verhalen uit mijn land niet exploiteren. Ik vond dat ik het project van binnenuit moest benaderen, mét de mensen van Colombia. Het was dus niet alleen logisch om terug te gaan, maar ik voelde vooral dat ik iets terug wilde doen.’

Waarom is Suelo Orfebre belangrijk voor je?
‘Suelo Orfebre betekent ‘gouden bodem’ in het Spaans. Het is een gemeenschapsproject in het historische goudmijnstadje Marmato in Colombia. Ik onderzocht hoe nieuwe sociale en economische waarden kunnen worden geconstrueerd door de transformatie van het zandachtige mineraal jagua, een afvalproduct van goudwinning. Met de lokale gemeenschap en een glasblazer bouwde ik een mobiele glasoven. We maakten met de hand geblazen glazen objecten die met jagua werden ingekleurd. Het project staat ook voor empowerment: het moedigt de mijnbouwgemeenschap van Marmato aan om gebruik te maken van mineralen die ze daarvoor weggooiden.’

Wat is de magie van glas?  
‘Goud en glas zijn al sinds de koloniale tijd onlosmakelijk met elkaar verbonden. Denk bijvoorbeeld aan het historisch gebruik van glaskralen als betaalmiddel van de koloniale handel en het gebruik van goud voor de productie van (robijn)glas. Ik vind glas een ongelooflijk fascinerend materiaal, veelzijdig en complex, duurzaam en toch zo kwetsbaar. Het heeft een lange geschiedenis in de wereld en een geschiedenis die bijzonder relevant is in de context van Amerika en Europa.'

Je vertelt dus eigenlijk verhalen uit het verleden door middel van mooie dingen?
‘Ja, dat klopt. Ik ben geïnteresseerd in de kracht van verhalen van dingen. Objecten zijn óók hulpmiddelen om diversiteit, de mensen en verhalen achter die objecten te behouden en te vieren. Conceptueel zie ik design als een drager van culturele kennis en als een verhalend medium. Het gaat niet alleen om het streven naar schoonheid, maar ook over de kracht van de verhalen. Al mijn projecten hebben dat met elkaar gemeen: lessen van cultuur en identiteit worden gekoppeld aan objecten en gedeeld via verhalen. Niet mijn verhalen, maar verhalen van andere mensen.’

Je reist heel veel. Hoe belangrijk is dat voor je?
‘Reizen en nieuwe mensen en culturen ontmoeten is een belangrijk onderdeel van mijn werk en het heeft de manier waarop ik werk echt beïnvloed. Er is geen perspectief zonder afstand, zeggen ze. Voor mij betekent het dat door interactie met anderen en leren van andere culturen, we beter kunnen zien wie we zijn en beter onze eigen cultuur kunnen begrijpen. Om onze horizon te verbreden op het gebied van kunst, ambacht, materialen, technieken en tradities, geloof ik dat het van vitaal belang is om buiten onze comfortzones te treden.’

Momenteel zit je aan de andere kant van de wereld, in Mexico. Wat doe je daar? 
‘De afgelopen jaren woonde ik in Amsterdam, ik werkte bij Studio Formafantasma. Maar meer en meer ontstond het verlangen om in Latijns-Amerika te werken. Ik wilde bijdragen aan de designscene daar. Ik heb het gevoel dat Latijns-Amerika barst van de energie en nieuwe ideeën. Mensen willen verandering en dat is heel goed, want in dat proces kunnen we nieuwe paden definiëren en vormgeven, en ook onze eigen identiteiten ontwikkelen. Momenteel werk ik in Mexico-Stad samen met een ontwerpstudio die gericht is op het behoud van Mexicaans erfgoed en Mexicaanse ambachten. We werken nu aan een project over lokale technieken en de geschiedenis van glas in Mexico.’

Rare vraag misschien, maar voel je je een ontwerper of een antropoloog? 
‘Zo raar is die vraag niet. Ik ben opgeleid als ontwerper, maar mijn werk heeft een nauwe relatie met antropologie en materiële cultuur. Ik verken vraagstukken die verband houden met ecologie, identiteit, erfgoed en kolonialisme. Het woord “anthropos” betekent mens, en dit is precies mijn ontwerpbenadering: gemeenschappen, samenwerkingen en mensen centraal stellen in mijn proces. Voor mij gaat design over het ontdekken van de verschillende lagen in relatie tot mensen, hun verhalen en hoe die verteld kunnen worden via een object of project.’

Het werk van Simón Ballen Botero was onlangs te zien in de tentoonstelling It’s our Fucking Backyard in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zijn project Suelo Orfebre is momenteel te zien het Art Museum van Pereira in Colombia. Meer informatie: simonballen.com

Residence kan commissie verdienen met links op deze pagina, uiteraard selecteren wij alleen producten die wij zelf ook fantastisch vinden. Lees hier hoe dat werkt.