Residence spreekt met de decorontwerper van de opera Der Rosenkavalier

De Nationale Opera Der Rosenkavalier 2015, Clärchen & Matthias Baus.

In Der Rosenkavalier, gedirigeerd door Lorenzo Viotti, schetst Richard Strauss een wereld die op zijn einde loopt. Op afwisselende, komische en diep ontroerende wijze proberen de personages vast te houden aan een leven in illusie. Tevergeefs: het verstrijken van de tijd is meedogenloos, en de toekomst is toe aan een nieuwe generatie. Hét onderwerp van gesprek wat betreft decorontwerp is duurzaamheid.

De Duitse decorontwerper Ben Baur werkt sinds 2007 als freelancer voor zowel theater- als operaproducties. Na zijn studie decor- en kostuumontwerp aan de Hogeschool voor de Kunsten in Berlijn werkte hij als assistent in verscheidene Duitse theaters en operahuizen. Hij werkte onder meer met regisseurs als Patrick Schlösser, Jim Lucassen en Philipp Gloger. Ook met regisseur Jetske Mijnssen heeft hij al verschillende producties op zijn naam staan, waaronder Anna Bolena (2022).

Der Rosenkavalier is een titel die al vele malen in talloze verschillende producties is opgevoerd. Bij een nieuwe productie heb je vast je eigen aanpak en visie op het decor. Hoe laat je deze zien? Dienen klassieke ontwerpen als inspiratie?
'Vooral bij een opera als Der Rosenkavalier heeft het publiek natuurlijk enorme verwachtingen en herinneringen aan oudere producties die men kent. Bovendien legden componist Strauss en librettist Hofmannsthal hele sterke links tussen de muziek en hetgeen er op het toneel gebeurt. Deze links resulteren in veel concrete eisen aan rekwisieten en decorelementen en daarmee ga je aan de slag in een voorbereiding op een nieuw werk. Voor de Amsterdamse Rosenkavalier wilden we deze klassieke elementen combineren met een moderne invalshoek en bovendien elke akte qua sfeer onderscheiden van de andere.'

In hoeverre beïnvloedt de steeds beter wordende technologie het decorontwerp? Wat zijn aandachtspunten waar je dan tijdens het ontwerpproces in het bijzonder op let?
'Hét onderwerp van gesprek wat betreft decorontwerp is duurzaamheid. Operahuizen over de hele wereld - waaronder De Nationale Opera - zijn op zoek naar manieren om decors te produceren met een kleinere ecologische voetafdruk. Dus met de creatieve teams en de ateliers die de decors bouwen, kijken wij als decorontwerpers opnieuw naar materialen, hoe decors worden geproduceerd en ook of ze kunnen worden gerecycled. Moeilijk, spannend en noodzakelijk.'

De Nationale Opera Der Rosenkavalier 2015, Clärchen & Matthias Baus.

De opera bevat ook humor. In hoeverre houdt een decorontwerper zich bezig met de dialoog en de bijbehorende emoties? Heb je daar een voorbeeld van?
'Der Rosenkavalier heeft een heel eigen, intelligente humor en de wereld van Strauss/Hofmannsthal bevindt zich in een gefantaseerd tijdperk. Natuurlijk namen we dat mee tijdens het ontwikkelen van de productie en wij hebben geprobeerd de thematiek humor een plek te geven. De hele setting in de tweede akte en het geplande huwelijk tussen Ochs en Sophie heeft een gekunstelde, overdreven nuance. Alles is nogal over the top en ik had ontzettend veel lol bij het creëren daarvan.'

Een opera bestaat uit verschillende aktes. Ik kan me voorstellen dat een ombouw uit een gigantische technische operatie bestaat. Hoe vaak verander je het decor en kun je met kleine aanpassingen toch een groot gebaar maken?
'Ik was erg blij dat we in het team snel besloten dat we elke akte in deze productie anders wilden maken dan de andere aktes. In Der Rosenkavalier zijn die verschillende sferen heel erg belangrijk omdat ze samenhangen met de ontwikkeling van de personages: Ochs lijkt bijna misplaatst in de elegante salon van de Marschallin in akte 1, het decor van de bruiloft in akte 2 toont de financiële superioriteit van Faninal, maar ook dat geld geen smaak kan kopen. In de laatste akte lijkt de verschijning van de gravin in de profane hotelgang bijna surrealistisch. Dat we hier in Amsterdam de kans kregen om de drie decors met zoveel aandacht voor detail en precisie te ontwerpen, was natuurlijk een cadeautje dat je niet altijd krijgt. Alle afdelingen werkten heel nauw en intensief met elkaar samen.'