Art Zoo Museum brengt dode dieren tot leven

Een plek waar je bek openvalt’, dat willen taxidermisten Ferry van Tongeren en Jaap Sinke, het duo achter Darwin, Sinke & Van Tongeren, bereiken met hun nieuwe Art Zoo Museum in Amsterdam. Dat is gelukt.

Wat is het idee achter Art Zoo Museum?

Jaap: ‘We wilden een plek creëren waar onze werken echt tot hun recht komen. Niet in een witte galerie, maar in een historische context die contrasteert en versterkt. Deze locatie – een oud grachtenpand met ornamenten, houten plafonds en een rococo-trap dat we delen met de Vrije Academie – is de perfecte lijst voor onze werken. Alsof je in een zeventiende-eeuws schilderij stapt.’
Ferry: ‘Art Zoo is geen galerie, geen natuurhistorisch museum, maar een ruimte voor verbeelding. In onze werken laten we ons inspireren door zeventiende-eeuwse kunstwerken. Met opgezette dieren, maar ook met tulpen, huiden en skeletten, maken we kunstwerken die verwonderen, soms verwarren, maar vooral emotie oproepen. Daarvoor zetten we, net als in de zeventiende eeuw, de werkelijkheid naar onze hand. We plaatsen dieren samen die elkaar in werkelijkheid nooit tegenkomen en spelen met kleuren en houdingen om een effect te bereiken dat in onze ogen klopt. Wij maken geen replica’s van dieren, we creëren beelden met een verhaal, een ziel.’

Wat is er zo bijzonder aan jullie manier van taxidermie?

Ferry: ‘Onze werkwijze is beeldend. Wij denken in compositie, contrast, beweging. Soms maken we bewuste fouten – een papegaai met te veel kleur, een panter met een onnatuurlijke houding – om iets extra’s te zeggen. Het is niet alleen biologie, het is poëzie.’
Jaap: ‘Je bent een beetje beeldhouwer, een beetje chirurg, een beetje kapper en een beetje schilder. Alles komt samen. We werken met veel lagen: letterlijk en figuurlijk. Dat maakt ons werk onderscheidend én controversieel.’

Jullie werkten ooit samen in de reclame. Hoe zijn jullie ertoe gekomen om taxidermie te gaan doen?

Ferry: ‘Nadat ik mijn bureau had verkocht, ging ik met mijn gezin op reis naar Borneo. In plaats van prachtige oerwouden zagen we vooral enorme palmolieplantages en reden we over eindeloze wegen waar we talloze dode dieren zagen die uit hun natuurlijke omgeving waren verjaagd en waren aangereden door voorbijrazend verkeer. Ik was gefascineerd door deze dode dieren. We hebben ze gefotografeerd en er een Roadkill-diary van gemaakt. Eenmaal thuis besloot ik, puur uit nieuwsgierigheid, in de leer te gaan bij een taxidermist. Daar zag ik alleen maar dieren die werden opgezet met standaard mallen waardoor ze er allemaal hetzelfde uitzagen. Dat kan anders, dacht ik.’
Jaap: ‘Ferry en ik werken al jaren samen en kunnen bijna elkaars gedachten lezen. Hij stak me aan met zijn enthousiasme. Samen hebben we besloten om het twee jaar een kans te geven. Onze tweede expositie in Londen bewees ons gelijk: de hele collectie, 38 stuks, werd gekocht door Damien Hirst. Dat was wel een beetje dubbel. Het is natuurlijk een enorme eer dat je ideeën worden gewaardeerd en gekocht, maar we waren ook al ons werk kwijt.’
Ferry, lachend: ‘Toen konden we weer helemaal opnieuw beginnen.’

En nu dan een eigen museum. Jullie hebben hard gewerkt, de afgelopen jaren.

Jaap: ‘Dat kun je wel zeggen, ja. Vooral de afgelopen twee jaar, toen het plan voor dit museum vorm kreeg, waren een heksenketel. In plaats van een expositie moesten we een heel grachtenpand vullen met onze creaties en die ook nog op een manier presenteren die onze visie weerspiegelt. Zo zijn we op het idee gekomen om een enorme volière te bouwen waar bezoekers doorheen lopen en alle dieren en objecten daaromheen. We hebben de rollen omgedraaid: de bezoekers in de kooi, de dieren daarbuiten.’

Even voor de duidelijkheid: het gaat in Art Zoo niet alleen om opgezette dieren, toch?

Ferry: ‘Zeker niet. We tonen ook onze Art Print collectie met stillevens geïnspireerd op taxidermie, hebben een kamer vol skeletten – inclusief dat van een T-Rex – en in het museumcafé zijn de wanden en plafonds versierd met composities van schelpen en de scalpelmesjes die we gebruiken bij het opzetten van de dieren. En dan is er nog het tulpenkabinet waar 130 soorten tulpen drijven in potten met sterkwater die zijn afgesloten met een varkensblaas en verzegeld met rode lak om ze luchtdicht te krijgen. Zo deden ze dat in de zeventiende eeuw ook, maar dan niet met tulpen.’
Jaap: ‘De tulpen waren een gok. We weten niet hoe ze er over een aantal jaren uit zullen zien. Bij sommige soorten zien we dat de kleur vervaagt, andere houden hun kleur. Maar doordat ze in het water zweven, is het effect spectaculair.’

Hoe bedenken jullie de composities?

Jaap: ‘Ferry is de taxidermist, ik houd me meer bezig met de schetsen, de kleuren en de fotografie. Maar we werken samen aan alle ideeën en de uitvoering daarvan. In ons atelier hebben we een enorme opslagruimte waar we allerlei antieke spullen opslaan die we verzamelen en een vrieskist vol dode dieren. Daarmee gaan we aan de slag. Laagje voor laagje bouwen we een werk op, tot we elkaar aankijken en zeggen: “Best wel leuk, toch?”’
Ferry: ‘Voor het tulpenkabinet hebben we achter ons atelier ruim achthonderd verschillende tulpen geplant. Ondertussen zijn we flessen gaan verzamelen en gaan experimenteren. Niet alles lukt meteen.’

Waar komen de dieren vandaan?

Jaap: ‘We krijgen vaak de vraag: “Hebben jullie dit dier gedood?” Het antwoord is altijd: nee! Alle dieren die wij gebruiken zijn een natuurlijke dood gestorven in dierentuinen of fokprogramma’s. Nooit door jacht of vangst. Dat is voor ons een harde grens. Zonder ons zouden deze dieren vernietigd worden.’
Ferry: ‘We gebruiken wat we krijgen. Soms betekent dit dat een papegaai een beschadigde vleugel heeft, of een leeuw een scheve tand. Maar juist dat maakt het eerlijk. Het zijn geen ideale versies. Het zijn karakters. Er zit maanden werk in elk stuk. Soms denken mensen: ach, het is gewoon taxidermie, maar dat is als zeggen dat een Rembrandt ‘maar verf’ is.’

Wat willen jullie dat bezoekers voelen?

Jaap: ‘Dat ze anders gaan kijken. Naar het dier, maar ook naar hun eigen relatie met natuur. Wij zijn geneigd natuur te romantiseren. Maar de natuur is niet alleen lieflijk, maar ook wreed, meedogenloos en functioneel.’
Ferry: ‘Hier hebben we iets te zeggen. Niet vanuit een moreel standpunt, maar vanuit verwondering. Mensen vergeten soms te kijken. Hier dwingen we ze bijna om écht te kijken naar wat leven is, en dood, en alles daartussenin.’

Het Art Zoo Museum aan de Herengracht 368 in Amsterdam is dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur (laatste toegang om 16.30 uur). Meer informatie: artzoo.com